برای احداث و تولید یک بنا از مواد و مصالح و فرآوردههای طبیعی و مصنوعی (ساخته شده در کارخانه) که به شکل خام و ساده یا ترکیب شده در کارخانه یا در محل ساخت تولید میگردند، استفاده میشود عمران.
به منظور ترسیم جزئیات نقشههای اجرایی و معماری، آشنایی با مواد و مصالح ساختمانی و علائم اختصاری آنها الزامی است. تولید و استفاده از این مصالح، هزینههای زیادی را برای سازندگان و مصرفکنندگان به دنبال دارد و علاوه بر این میتواند صدمات جدی را به محیط زیست وارد کند. در گذشته، معمارانی ایرانی جهت صرفهجویی در هزینه و انرژی از مصالح بومآورد و امکانات ساخت استفاده مینمودند.
مواد و مصالح از لحاظ جنس
طبقهبندی مواد و مصالح از نظر جنس بدین شرح میباشد:
الف مصالح ساده:
این مصالح عبارتند از: فرآوردههای معدنی، طبیعی یا مصنوعی که از یک جنس و یا مواد مشابه تشکیل شده باشند مثل سیمان، شن، ماسه، کاشی، تیرآهن، بلوک و …
در اشکال بعد نمونههایی از مصالح ساده به تصویر کشیده شده است.
بمصالح مرکب:
به فرآوردههای معدنی، طبیعی یا مصنوعی که از چند نوع مادهی داخلی تشکیل شده باشند، «مصالح مرکب» میگویند؛ مانند ایرانیت، ایزوگام، ملاتها، بتن، آردوازها و …
انواع مصالح از لحاظ چگونگی تولید
الف) مصالح پیش ساخته:
به مواد و مصالحی که ابتدا در کارخانه تولید شدهاند و سپس آنها را به محل اجرا آورده و استفاده کردهاند، «مصالح پیشساخته» میگویند؛ مانند کاشی، سرامیک، آجر، سفال، تیرچه و بلوک، قیرگونی، آسفالت آماده و قطعات بتنی.عمران
در ۲ شکل بعدی ۲ نمونه از این مصالح آورده شده است.عمران
ب) مصالح درجا:
این مصالح در محل ساخت، تهیه و تولید میگردند مثل بتن درجا، ملاتها، قیرگونی درجا، اسکلت و چهارچوبهای درجا
نمونهای از این مصالح را نیز در شکل بعدی میتوانید مشاهده کنید.عمران
انواع مواد و مصالح ساختمانی از نظر منشأ و کاربردشان
لازم به ذکر میباشد که شکل هر قسمت پس از توصیح آن، آورده شده است.
الف مصالح طبیعی:
این مصالح شامل مواد معدنی موجود در طبیعت میباشد مثل ماسه، خاکها به خصوص خاک رُس و مصالح سنگی.عمران
ب چسبانندهها:
به مواد معدنی یا مصنوعی که باعث چسباندن ذرات مواد و مصالح دیگر به هم میشوند، «چسب» میگویند مانند قیر.
ج ملاتها:
مواد مرکب چسبنده که از ترکیب یک مادهی حلّال یا چسب ساختمانی مثل آب و ذرات پرکننده ایجاد میشوند را ملات مینامند؛ مانند ملات کاهگل، گِل رُس، شفته آهک، ماسه آهک، گچ و خاک، ماسه سیمان و باتارد.
-
خاکها
به مواد معدنی متراکم یا غیرمتراکم با ذرات جامد و جدا از هم که حفرات حاوی گاز و مایع به خصوص آب داشته باشند، «خاک» میگویند. به طور کلی میتوان خاکها را به دستهی چسبنده (مثل رُس معمولی و گِل اُخرا) و غیرچسبنده (مثل لای) طبقهبندی کرد.
کاربرد: از رُس معمولی در صنایع آجر، سفال، سیمان، کاشی و سرامیکسازی، ملات گچ و خاک و از رس مرغوب در ظروف چینی، لکهگیری و همچنین از رس رنگین نیز در صنایع مجسمهسازی استفاده میکنند.